Croix-de-Provence : een perspectief op perspectief

Maandag 27 juni 2016, vroeg in de middag. Toen bereikte ik na drie uur wandelen en klauteren de Croix de Provence, het hoogste punt van Cezannes geliefde Sainte-Victoire. Het is voor het eerst dat ik op een bergtop sta. In het zuiden zie ik de Middellandse Zee en de Camargue, in het westen Aix-en-Provence, in het noorden de Mont Ventoux en het vlakke stroomgebied van de Durance, en ver in het noordoosten besneeuwde toppen van wat de Alpen lijken te zijn met erboven een tweede horizon van dikke opeen gepakte wolken die baden in het licht. Het hebben van zo'n uitzicht, zo'n overzicht, is best overweldigend. 

De dingen ontlenen hun betekenis deels aan hun context, en die hangt weer samen met perspectief. Daar werd ik me nu goed van bewust. De afwezigheid van dingen valt op, zoals lichtvervuiling, drukte en geluidsoverlast. Het is de stilte die het hardst roept. Luister naar muziek op een bergtop, voer er een gesprek, lees er een gedicht (in mijn geval van Petrarca), dans er, of schreeuw ongegeneerd in de wind, maar dat alles is er anders. Vanaf die hoogte krijg je, in zekere zin, een ander perspectief op wat zich óp die bergtop afspeelt, op wat je zelf doet en denkt. Misschien waan je je enkele ogenblikken de gelijke van een handvol zwaluwen die met het geluid van een pijl vlak langs je heen schieten. Je kijkt neer op de zee die al anderhalf millennium geen 'onze zee' meer genoemd wordt. Je kijkt de grootste bergketen van het continent recht in de ogen. Je ziet niets anders dan een diepblauwe maar bodemloze stolp boven je in alle richtingen tot aan de horizon. 

Door deze nieuwe proporties worden de dingen opnieuw op hun plaats gezet. De archaïsche idee van een axis mundi lijkt bijvoorbeeld ineens zo vergezocht niet meer. Op dit hoge punt lijken alle windrichtingen bij elkaar te komen. Alles is even klein en even ver, omdat het uitzicht altijd even subliem is en daarmee alles dus dichterbij komt. Het perspectief werkt verenigend.