Oppervlakkigheden

Hier drie oppervlakkigheden.

De eerste, die ik recentelijk tegenkwam, betreft een reactie op de invoering van automatische donorregistratie in Nederland. Ik ga niet in op de voorargumenten, maar op de eerste verdedigingslinie van het tegenkamp. Dat is artikel 11 van de grondwet: Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam. Dat is oppervlakkig. Het volstaat ook niet om te zeggen dat men niet hoort te stelen ómdat het niet mag van de wet. Verder is er geen sprake meer van een levend persoon met een wil en rechten bij een lijk.

De tweede is de naïeve klemgreep van een verbod. Een moreel stelsel berust op een veralgemeende waarheid (nee, dat is in de postmoderne tijd geen oxymoron meer) over goed en kwaad. Een voorbeeld is geweld. Dit is altijd zinloos en slecht, dus is doden per definitie verkeerd, en dus is euthanasie een probleem. Een van de vele haakjes eraan is deze: als de tirannie een misdrijf is, geldt dat dan ook voor het doden van de tiran? De vraag is dan ook niet of geweld zinloos en slecht is (dat kan op zich best zo zijn). De wezenlijke vraag is of geweld al dan niet moreel te verantwoorden valt. Dat vraagt om iets meer aandacht voor de afzonderlijke situatie.

De derde is de opiniecultuur. Er is een overproductie aan meningen (ja, dat is een mening), omdat iedereen als gelijkwaardige expert wordt gezien op het gebied van waarheid. Dat is heel mooi, al leidt deze situatie tot vervlakking, aangezien meningen niet zelden onderbouwing missen, en plots opvlammen, woekeren en doven. Er bestaat wellicht niet zoiets als 'de publieke opinie', en voor zover die bestaat, is ze eenvoudig. 'Ik stem tegen de Europese grondwet, omdat ik niet wil leven zoals de Polen.' Meningen lijken daarbij nogal eens op gebruiksvoorwerpen. Voor moderne gebruiksvoorwerpen geldt: iedereen wil ze, iedereen gebruikt ze zonder veel kopzorgen, en ze kosten niet veel. Het is opvallend dat gesprekspartners tijdens veel praatprogramma's zelden vragen waaróm de ander iets vindt, terwijl de opiniegevers lang niet altijd specialisten zijn. We zouden ons daarom telkens moeten afvragen: doet het ertoe?