Het persoonlijke karakter van lezen

Ik lees graag. Lezen is een introverte activiteit. Van alle introverte activiteiten is lezen misschien wel de meest sociale. Die bezigheid lijkt passief, gesloten en ongezellig, een vlucht uit de dagelijkse toestanden. Maar er is meer. 

Ideeën delen met een volslagen vreemde doe je doorgaans niet. Wie echter een boek aanschaft, schaft wel degelijk de gedachten aan van een vreemde, en daarmee misschien ook wat van de gevoelens, passies, herinneringen en visies. Iemand heeft de moeite genomen om zijn of haar gedachten op papier te zetten, en in zekere zin is dat een teken van vertrouwen en moed. Misschien kun je dat opvatten als een soort geste en een uitnodiging. Wie haar aanneemt, neemt deel aan ideeën en aan een sociaal proces. Lezen is dus wel persoonlijk en tevens sociaal. Samen hetzelfde boek goed vinden schept bijvoorbeeld een soort band, hoe kortstondig ook.

Bewust omgaan met impressies is wat ons menselijk maakt, aldus Epictetus. Teksten zijn impressies, en niet alleen op het moment zelf. Ze laten sporen na. Daarmee veranderen ze iets in ons. De boeken die we lezen, kunnen we een leven lang in ons hoofd bewaren. Op veel persoonlijkere en bewustere wijze kun je je iets uit de externe wereld misschien niet toe-eigenen.

Toen iemand mij vroeg wat ik zou wensen als ik het eindpunt van een lange en inspannende tocht zou bereiken, had ik het antwoord ogenblikkelijk. Alle boeken die ooit  zijn geschreven maar verloren zijn gegaan. De gedachten van dichters, de verklaringen van filosofen, de verhalen van dromers, de aantekeningen van hovelingen, de dagboeken van alledaagse burgers. Mijn antwoord was intuïtief, maar verklaarbaar. Alle werken bij elkaar vormen een groot vertoog van de mens. Tekst verbindt. Ik ben een sociale introvert.

Lezen en schrijven zijn doelbewuste pogingen om iets te delen. Pogingen om een spoor achter te laten. Iemand doet moeite. Iemand geniet. Iemand leert. Iemand draagt bij. Iemand neemt deel aan iets. De oude Grieken beschouwden filosofie als een ambacht (techne). Filosofie als kunst van het denken. Dat is een goed idee en een mooi vertrekpunt. Bovendien is er uiteindelijk niet veel verschil tussen ambacht en kunst. Als we lezen, schrijven en denken dan scharen onder taal, dan vind ik het een boeiende gedachte om de taal te zien als ambachtelijk. Wat nu, als je ambacht kunt zien als iets persoonlijks?