🝧 Meropisᚒcreaties

Sinds vrijdag 21 oktober kan ik thuis genieten van enkele grote reproducties van werken van Canaletto (Venetië 1697 - Venetië, 1768). Een daarvan is bovenstaande,  De Molo en de Piazzetta San Marco . Het werk lijkt realistisch, maar oogt tegelijkertijd als een ansichtkaart voor buitenlanders. Het is een Venetiaanse idealisering waarin het Dogepaleis goed uit de verf moet komen, dat pontificaal in het midden staat. De gebouwenreeks is ongeveer in het midden van het doek geplaatst, met de horizon op pakweg een derde. Het onderste deel bevat de meeste contrasten. Canaletto blinkt niet uit in het schilderen van luchten of van waterpartijen, en beide ogen hier effen en sereen. Ze vullen elkaar aan en geven de weelderige architectuur een licht, elegant en delicaat karakter, alsof die geen last heeft van gewicht en niet op de grond rust. Het lijkt haast alsof het water weinig anders moet doen dan de gebouwen weerspiegelen. De boten en mensen worden in elk geval veel minder weersp...

Horror vacui , 'vrees voor de leegte'. Van oorsprong een natuurfilosofisch begrip, bij Nietzsche echter de aanleiding voor de mens om te streven naar zingeving en doelen: '[De menselijke wil] moet een doel hebben, en hij zou zelfs liever nietsheid willen dan helemaal niet willen' ( Genealogie van de moraal , III, 1). Een strijd tegen de leegte, en dus ook tegen verveling. Leegte leidt tot de drang tot het Nieuwe. We kunnen niet anders, of we moeten betekenis geven aan de dingen. Het herinnert aan  de grappige voorstelling van Søren Kierkegaard: 'In den beginnen was er verveling. God verveelde zich en schiep toen Adam. Toen verveelde Adam zich, en schiep God Eva. Toen ze zich alle drie verveelden kwamen er kinderen. Toen verveelde de hele familie zich. Daarna begint de geschiedenis.' We kunnen aannemen dat het universum zich geen bal van ons aantrekt en de wereld op zichzelf geen betekenis of bedoeling heeft, en dus 'neutraal' is. Existentieel ni...

Misleiding van de taal: universalia . Bestaat er wel zoiets als  hondheid , blauwheid , huisheid en mensheid , zoals Plato en middeleeuwse scholastici het graag zouden hebben? Ze lijken eerder hol, zeker in tijd waarin de moderne filosofie zowel God als de metafysica heeft doodverklaard. Plato wantrouwde de zintuigen. Mystiek wantrouwt zintuigen. Ik mijd de Eleaten maar volg Heraclitus en het begrip van de zintuigen á la Friedrich Nietzsche: alles stroomt . Alles wórdt. Een universele is als een norm, en een Norm biedt geen ruimte voor het individu, het particuliere. Men veronderstelt een universeel subject, maar dat bestaat niet. Er schuilt trouwens een paradox in de vaststelling dat enerzijds alle mensen gelijk zijn en onder een Norm leven, maar anderzijds als individuen worden beschouwd in een maatschappij waarin individualisme hoog in het vaandel staat.  Bij mensheid komen we met het genoom misschien een stapje in de richting van een definitie, maar dit is tegenint...

'There is a sight I can easily draw: the blue river reflects the shadowed hill, the stream seems to bear leaves and twisting vines, all the ridges swim on darkened ripples, the leaves and even the clusters of grapes are captured here on the clear crystal waves.' — Decimus Magnus Ausanius  (vierde eeuw), The Moselle , vss. 189-194. [ Foto's: eigen werk, Berchem, Antwerpen. ]

Verwondering en verbeelding, twee woorden die me te binnen schieten als ik denk aan Griekse filosofen, niet alleen ter karakterisering van die filosofen, maar ook als beschrijving van mijn leeservaring. Volgens Aristoteles begon men door verwondering te filosoferen om tot inzichten te komen ( Metafysica , boek  Alfa , 982a). Hij maakte echter nog geen consequent onderscheid tussen kennis ( epistêmê ) en kunde ( technê ) . Hoewel het bij kunde eigenlijk ging om praktische toepassing en dus kunst en ambacht, vind ik het niet misplaatst om het denken als zoektocht naar inzicht te beschouwen als een kunst. We hebben het over de kunst om met verwondering om te gaan.  Een oorzaak van verwondering is de natuur. Het groeien en het verval van het leven op aarde, en het constante van de sterren en hemellichamen daarboven. Er gaat een zekere elegantie uit van Griekse theorieën over de kosmos, de begrenzing ervan, de aard ervan en zelfs het aantal ervan. Het aardige is de betekenis...

Hier drie oppervlakkigheden. De eerste, die ik recentelijk tegenkwam, betreft een reactie op de invoering van automatische donorregistratie in Nederland. Ik ga niet in op de voorargumenten, maar op de eerste verdedigingslinie van het tegenkamp. Dat is artikel 11 van de grondwet:  Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam . Dat is oppervlakkig. Het volstaat ook niet om te zeggen dat men niet hoort te stelen ómdat het niet mag van de wet. Verder is er geen sprake meer van een levend persoon met een wil en rechten bij een lijk. De tweede is de naïeve klemgreep van een verbod. Een moreel stelsel berust op een veralgemeende waarheid (nee, dat is in de postmoderne tijd geen oxymoron meer) over goed en kwaad. Een voorbeeld is geweld. Dit is altijd zinloos en slecht, dus is doden per definitie verkeerd, en dus is euthanasie een probleem. Een van de vele haakjes eraan is deze: als de tirannie een misdrijf is,...

Ik lees graag. Lezen is een introverte activiteit. Van alle introverte activiteiten is lezen misschien wel de meest sociale. Die bezigheid lijkt passief, gesloten en ongezellig, een vlucht uit de dagelijkse toestanden. Maar er is meer.  Ideeën delen met een volslagen vreemde doe je doorgaans niet. Wie echter een boek aanschaft, schaft wel degelijk de gedachten aan van een vreemde, en daarmee misschien ook wat van de gevoelens, passies, herinneringen en visies. Iemand heeft de moeite genomen om zijn of haar gedachten op papier te zetten, en in zekere zin is dat een teken van vertrouwen en moed. Misschien kun je dat opvatten als een soort geste en een uitnodiging. Wie haar aanneemt, neemt deel aan ideeën en aan een sociaal proces. Lezen is dus wel persoonlijk en tevens sociaal. Samen hetzelfde boek goed vinden schept bijvoorbeeld een soort band, hoe kortstondig ook. Bewust omgaan met impressies is wat ons menselijk maakt, aldus Epictetus. Teksten zijn impressies, en niet alle...

Op 3 oktober 2016 is unaniem voorgestemd om mijn Wikipedia-artikel Heraclitus op te nemen in de 'etalage' van deze encyclopedie. Van dat artikel heb ik nu ook een aparte pagina gemaakt op deze weblog. Voor de stemming, zie hier .