De mens als symbolaat

Iemand stelde eens dat water H₂O is, en dat het zonder de O geen water meer is. De O is immers een deel van de stof als geheel. Kortom, water dankt zijn naam aan de samenstellende delen. Deze redenering wordt echter niet toegepast wanneer men het over een mens heeft. Een mens zonder benen blijft evengoed een mens als ieder ander. Wat is de rationale hierachter?

Wanneer we in een woordenboek kijken, dan lezen we daar allerhande omschrijvingen, en die samenstellende woorden kunnen ieder apart ook weer opgezocht worden. Zo ontstaat een hiërarchische structuur van woorden en betekenissen. Al die woorden tezamen vormen in dit geval de definitie van [mens]. Een dergelijke structuur kan prima opgesteld worden voor [mens], en we krijgen dan hyponiemen als [hoofd], [armen], [vijf zintuigen] en [rechtop lopend]. Zoiets is een uitputtende taak, maar het kan, en zo’n theorie bestaat ook binnen de semantiek. Niemand zou echter een heel netwerk van begrippen denken (hier niet transitief) wanneer het woord mens genoemd wordt. Dit geldt eigenlijk voor alle zelfstandige naamwoorden: iedereen kent de betekenis en kan zich min of meer een bepaald beeld voorstellen, maar de precieze inhoud wordt nooit exact gegrepen. Die verschuift telkens, ze verschilt van persoon tot persoon. Ook zou het ontbreken van een samenstellend deel ogenblikkelijk moeten leiden tot het vervallen van de geldigheid van mens, net als premissen die verwijderd worden uit een argumentatie. Men denkt echter eenvoudig niet al die elementen, men denkt niet in definities.

Misschien is het beter te stellen dat de [mens] als zodanig geen mens is, met een reeks variabele eigenschappen die we dat eraan toedichten, zoals de geïmplementeerde hyponiemen [hand] en [geest]. Men kan namelijk ook stellen dat bijvoorbeeld [mens] een symbolaat is, dat wil zeggen een projectie die het onmiddelijke gevolg is dat de daad van het symboliseren zelf. Concepten zijn immers een soort symbolen. Hoe anders kunnen we rechtvaardigen dat een brein in een vat, welke functioneert en communiceert, nog steeds menselijk genoemd kan worden, of bij een jong persoon zonder ledematen.